√ Buli Siber: Pengertian, Contoh dan Undang-Undang Berkaitan

Buli siber – merujuk kepada tindakan mengganggu, mengancam, memalukan, mengejek, atau mengugut seseorang menggunakan teknologi digital seperti internet, media sosial, aplikasi pesanan segera, atau platform dalam talian lainnya.

Ia boleh terjadi melalui pelbagai cara, seperti menghantar mesej atau komen yang menyakitkan hati, menyebarkan fitnah, menularkan maklumat peribadi tanpa izin, atau berkongsi gambar memalukan tanpa persetujuan. Kesan paling serius buli siber ialah risiko bunuh diri, serta masalah lain seperti tekanan emosi, kemurungan, dan rasa rendah diri.

Berikut adalah penjelasan terperinci yang telah dirangkum oleh loginmasuk.my.

Apa Itu Buli Siber?

Buli siber merujuk kepada tindakan yang dilakukan secara berulang dengan tujuan untuk menakut-nakutkan, mencetuskan kemarahan, dan memalukan seseorang melalui penggunaan teknologi komunikasi seperti teks, perbualan dalam talian, e-mel, media sosial, telefon bimbit, dan permainan dalam talian.

Berbeza dengan buli tradisional yang biasanya berlaku secara bersemuka, buli siber boleh berlaku sepanjang masa, 24 jam sehari.

Kesan buli siber terhadap mangsa meliputi masalah emosi, fizikal, dan mental. Antara kesan yang mungkin timbul termasuk tekanan emosi, kemurungan, kecenderungan untuk melukakan diri, dan dalam kes yang paling serius, boleh mengakibatkan bunuh diri jika tidak ditangani dengan betul.

Ciri-Ciri Utama Buli Siber

Ciri-ciri utama buli siber merangkumi enam aspek utama, iaitu:

Berterusan:

Buli siber berlaku secara berterusan kerana teknologi membolehkan komunikasi tanpa henti selama 24 jam sehari. Ini menyebabkan mangsa sukar untuk mendapatkan perlindungan atau rehat dari perbuatan buli tersebut. Berbeza dengan buli tradisional yang hanya berlaku pada waktu tertentu, buli siber boleh berlaku pada bila-bila masa, siang atau malam, dengan pembuli menghantar mesej, gambar, atau video yang menyakitkan hati secara berterusan.

Kekal:

Kandungan negatif yang dikongsi dalam talian cenderung bersifat kekal dan sukar untuk dipadamkan sepenuhnya. Ini bermaksud, maklumat yang menyakitkan hati akan sentiasa ada dalam ruang siber dan boleh terus menghantui mangsa untuk jangka masa yang lama, menyebabkan trauma yang berpanjangan.

Sukar untuk Dikenal Pasti:

Buli siber sukar untuk dikesan kerana ia berlaku dalam ruang digital, yang menjadikannya kurang ketara berbanding buli tradisional. Mangsa mungkin merasa malu atau takut untuk melaporkan kejadian buli, menjadikannya lebih sukar untuk dikesan dan diatasi oleh orang lain.

Kesan Segera dan Meluas:

Buli siber mempunyai kesan yang cepat dan meluas. Kandungan negatif boleh tersebar dengan cepat ke ramai orang melalui internet, yang boleh memperburuk keadaan mangsa dan menambah rasa malu serta tekanan mereka.

Dilakukan Secara Berulang:

Pembuli sering kali melakukan tindakan buli secara berulang untuk terus menakutkan atau memalukan mangsa. Ini boleh termasuk menghantar mesej atau gambar yang menyakitkan hati berulang kali, atau menyebarkan fitnah mengenai mangsa secara berterusan.

Menggunakan Teknologi:

Buli siber menggunakan pelbagai platform teknologi seperti e-mel, media sosial, aplikasi pesanan, dan permainan dalam talian. Teknologi ini membolehkan pembuli menyembunyikan identiti mereka, membuatkan mereka lebih berani melakukan buli tanpa takut akan akibatnya, dan membolehkan mereka menyasarkan mangsa pada bila-bila masa dan di mana sahaja selagi terdapat akses internet atau peranti digital.

Kesan buli siber

Kesan buli siber yang paling serius dan membimbangkan adalah risiko bunuh diri. Mangsa yang mengalami buli siber secara berterusan boleh menghadapi tekanan emosi yang melampau, kemurungan yang teruk, dan perasaan putus asa, yang boleh mendorong mereka kepada pemikiran atau tingkah laku bunuh diri sebagai satu-satunya jalan keluar dari penderitaan yang mereka alami.

Selain daripada risiko bunuh diri, buli siber boleh membawa kepada pelbagai kesan negatif lain yang berbahaya, seperti:

Tekanan Emosi:

Mangsa sering mengalami tekanan emosi yang tinggi, termasuk rasa sedih, marah, dan takut yang berterusan. Ini boleh mengganggu kehidupan harian mereka, merosakkan hubungan dengan orang lain, dan menghalang mereka daripada menikmati aktiviti yang mereka minati, serta boleh mengakibatkan masalah kesihatan mental yang lebih serius jika tidak ditangani.

Kemurungan:

Tekanan berterusan dari buli siber boleh menyebabkan kemurungan yang mendalam. Mangsa mungkin merasa tidak berdaya, kehilangan rasa nilai diri, dan putus asa. Mereka mungkin juga kehilangan minat dalam aktiviti yang dahulu mereka gemari, mengalami perubahan dalam corak tidur dan makan, serta kesukaran menumpukan perhatian. Kemurungan yang tidak dirawat berpotensi membawa kepada masalah jangka panjang yang serius.

Rasa Bimbang:

Buli siber boleh memperburuk atau mencetuskan kebimbangan dalam kalangan mangsa. Mereka mungkin sentiasa cemas mengenai serangan seterusnya, takut untuk memeriksa telefon atau komputer mereka, dan bimbang tentang pandangan orang lain terhadap mereka. Kebimbangan ini boleh merosakkan rutin harian, prestasi di sekolah atau tempat kerja, serta menghalang mereka daripada terlibat dalam aktiviti sosial.

Rasa Rendah Diri:

Serangan berterusan melalui buli siber boleh menghancurkan harga diri dan keyakinan diri mangsa. Mereka mungkin mula mempersoalkan nilai diri mereka, merasakan diri tidak cukup baik, atau percaya pada kritikan yang tidak berasas. Rasa rendah diri ini boleh memberi kesan jangka panjang, mempengaruhi hubungan peribadi dan profesional, dan menghalang mereka daripada mencapai potensi penuh mereka.

Gangguan Tidur:

Masalah tidur sering berlaku di kalangan mangsa buli siber. Mereka mungkin mengalami kesukaran tidur atau terbangun malam disebabkan oleh mimpi ngeri atau kebimbangan. Kekurangan tidur boleh menyebabkan keletihan, kesukaran menumpukan perhatian, dan perubahan mood, serta meningkatkan risiko pelbagai masalah kesihatan.

Prestasi Akademik Menurun:

Buli siber boleh memberi kesan negatif kepada prestasi akademik. Tekanan dan kebimbangan yang dialami mungkin menyukarkan mangsa untuk fokus dalam kelas atau semasa belajar. Mereka mungkin cuba mengelak dari sekolah untuk menghindari pembuli, menyebabkan mereka ketinggalan dalam pelajaran. Motivasi untuk belajar juga mungkin terjejas kerana mereka berasa tiada gunanya berusaha jika terus direndahkan oleh pembuli.

Mengasingkan Diri:

Mangsa buli siber sering kali mengasingkan diri daripada rakan-rakan dan keluarga. Mereka mungkin berasa malu tentang kejadian tersebut atau takut orang lain akan mengetahui tentang buli yang mereka alami. Pengasingan ini boleh menyebabkan kehilangan sokongan sosial, memperburuk kesan emosional buli siber, dan mempengaruhi kemahiran sosial serta keupayaan untuk membina hubungan yang sihat dalam jangka panjang.

Masalah Kesihatan Fizikal:

Walaupun buli siber berlaku dalam talian, ia boleh memberi kesan nyata terhadap kesihatan fizikal mangsa. Tekanan yang berterusan boleh melemahkan sistem imun, menyebabkan mangsa lebih mudah jatuh sakit. Mereka mungkin mengalami sakit kepala, sakit perut, atau masalah pencernaan yang kronik. Dalam kes-kes yang lebih teruk, mungkin terdapat perubahan berat badan yang ketara, sama ada penurunan atau kenaikan berat badan yang tidak sihat.

Rasa Marah:

Sesetengah mangsa buli siber mungkin bertindak balas dengan kemarahan dan tingkah laku agresif. Mereka mungkin mula membuli orang lain sebagai cara untuk melepaskan kemarahan atau mendapatkan semula rasa kawalan. Tingkah laku ini boleh menyebabkan masalah disiplin di sekolah atau tempat kerja, merosakkan hubungan peribadi, dan membawa kepada masalah pengurusan kemarahan yang lebih serius dalam jangka panjang.

Ketakutan Menggunakan Internet:

Mangsa buli siber mungkin mengalami ketakutan atau keengganan untuk menggunakan internet dan media sosial. Mereka mungkin berasa tidak selamat dalam dunia digital dan takut akan serangan seterusnya. Ketakutan ini boleh menyebabkan mereka terlepas peluang penting dalam pembelajaran, sosial, dan profesional, serta menghalang mereka daripada mendapatkan sokongan dalam talian atau melaporkan buli yang dialami.

Hilang Keyakinan Diri:

Buli siber boleh menghancurkan keyakinan diri mangsa. Kritikan berterusan dan komen negatif boleh menyebabkan mangsa mempersoalkan kebolehan, penampilan, dan nilai diri mereka. Hilang keyakinan ini boleh mempengaruhi pelbagai aspek kehidupan, dari prestasi akademik hingga hubungan peribadi. Mangsa mungkin mengelak daripada mencuba perkara baru atau mengambil risiko positif yang diperlukan untuk pertumbuhan peribadi.

Jadual Makan Terganggu:

Sesetengah mangsa buli siber mungkin mengalami gangguan makan sebagai cara untuk mengatasi tekanan emosi atau mengawal aspek kehidupan mereka. Ini boleh termasuk gangguan seperti anoreksia, bulimia, atau makan berlebihan. Buli yang menumpukan pada penampilan fizikal boleh memburukkan lagi isu-isu berkaitan imej badan, dan gangguan makan ini boleh membawa kepada masalah kesihatan yang serius jika tidak ditangani dengan betul.

Ketagihan Dadah atau Alkohol:

Untuk mengatasi tekanan dan kesakitan emosi akibat buli siber, sesetengah mangsa mungkin beralih kepada penyalahgunaan dadah atau alkohol. Mereka mungkin menggunakan bahan-bahan ini sebagai mekanisme untuk melarikan diri dari realiti yang menyakitkan. Ketagihan ini boleh mengakibatkan masalah kesihatan, undang-undang, dan sosial yang lebih serius, serta memburukkan lagi kesan buli siber.

Masalah Tingkah Laku:

Buli siber boleh menyebabkan perubahan tingkah laku yang ketara pada mangsa. Mereka mungkin menjadi lebih mudah marah, memberontak, atau menunjukkan tingkah laku antisosial. Di sekolah, ini boleh menyebabkan masalah disiplin atau penurunan prestasi akademik. Di rumah, ia boleh menyebabkan konflik dengan keluarga. Perubahan tingkah laku ini sering merupakan petanda bahawa mangsa sedang bergelut untuk mengatasi trauma buli siber.

Risiko Kerosakan Reputasi:

Buli siber boleh menyebabkan kerosakan reputasi yang serius kepada mangsa. Penyebaran maklumat palsu, gambar yang diubah suai, atau komen memalukan di platform dalam talian boleh tersebar dengan cepat dan sukar untuk dihapuskan sepenuhnya. Kerosakan reputasi ini boleh memberi kesan jangka panjang, mempengaruhi peluang pendidikan, pekerjaan, dan hubungan peribadi mangsa pada masa hadapan, serta membuat mereka merasa kehilangan kawalan terhadap naratif hidup mereka.

Tekanan dalam Hubungan Keluarga:

Buli siber tidak hanya memberi kesan kepada mangsa, tetapi juga boleh menyebabkan tekanan dalam hubungan keluarga. Ibu bapa mungkin berasa tidak berdaya atau kecewa kerana tidak dapat melindungi anak mereka. Mangsa mungkin menjadi tertutup dan enggan berkomunikasi dengan ahli keluarga, menyebabkan ketegangan dan salah faham. Keluarga mungkin menghadapi cabaran dalam mencari cara terbaik untuk menyokong mangsa sambil menangani isu-isu yang berkaitan dengan privasi dan penggunaan teknologi.

Kesukaran Membina Hubungan Baru:

Mangsa buli siber mungkin menghadapi kesukaran dalam membina dan mengekalkan hubungan baru. Pengalaman traumatik mereka boleh menyebabkan mereka sukar untuk mempercayai orang lain atau berasa selesa dalam situasi sosial. Mereka mungkin berasa terlalu berwaspada atau defensif, menghalang pembentukan hubungan yang bermakna, dan mengakibatkan perasaan kesunyian serta pengasingan yang berpanjangan.

Trauma Jangka Panjang:

Buli siber boleh meninggalkan kesan trauma jangka panjang pada mangsa. Mereka mungkin mengalami kilas balik, mimpi buruk, atau reaksi ketakutan yang berlebihan apabila berhadapan dengan situasi yang mengingatkan mereka tentang pengalaman buli. Trauma ini boleh mempengaruhi perkembangan emosi dan psikologi mangsa, menjejaskan cara mereka berinteraksi dengan dunia dan membentuk hubungan di masa hadapan, dan mungkin memerlukan sokongan profesional untuk pulih.

Sukar Mempercayai Orang Lain:

Pengalaman buli siber boleh merosakkan keupayaan mangsa untuk mempercayai orang lain. Mereka mungkin menjadi terlalu berwaspada dan mencurigai niat orang lain, termasuk mereka yang cuba membantu. Kesukaran ini boleh menghalang pembentukan hubungan yang sihat dan bermakna, sama ada dalam konteks persahabatan, hubungan romantik, atau profesional, serta menyukarkan mereka untuk mencari dan menerima sokongan yang diperlukan.

Undang-undang dan Peraturan Tentang Buli Siber

Di Malaysia, tiada undang-undang khusus yang mengatur tentang buli siber secara langsung. Walau bagaimanapun, beberapa undang-undang sedia ada boleh digunakan untuk menangani kesalahan yang berkaitan dengan buli siber. Berikut adalah beberapa undang-undang yang berkaitan:

1. Akta Komunikasi dan Multimedia 1998

• Seksyen 211: Menghalang penyebaran maklumat yang tidak benar atau menyesatkan dalam komunikasi. Walaupun tidak khusus untuk buli siber, ia boleh digunakan dalam kes penyebaran maklumat yang memudaratkan.
• Seksyen 233: Melarang penggunaan perkhidmatan rangkaian atau aplikasi secara tidak wajar, termasuk menghantar kandungan yang bersifat ancaman, gangguan, atau kasar. Pihak yang didapati melanggar seksyen ini boleh dikenakan denda tidak melebihi RM50,000, penjara sehingga satu tahun, atau kedua-duanya.

2. Akta Fitnah 1957

• Akta ini boleh digunakan jika buli siber melibatkan penyebaran fitnah atau kenyataan yang memudaratkan reputasi seseorang. Kesalahan di bawah akta ini boleh membawa kepada tindakan undang-undang untuk memulihkan reputasi dan mendapatkan ganti rugi.

3. Kanun Keseksaan

• Seksyen 506: Menggariskan hukuman bagi kesalahan menakutkan secara jenayah. Seksyen ini boleh digunakan jika buli siber melibatkan ancaman atau tekanan yang menakutkan mangsa.
• Seksyen 507: Menetapkan hukuman tambahan jika ancaman dilakukan dengan menyembunyikan identiti. Ini relevan jika pembuli siber menggunakan identiti palsu atau tersembunyi.
• Seksyen 509: Menghukum perbuatan yang mengaibkan kehormatan seseorang melalui perkataan atau isyarat. Ini boleh digunakan jika buli siber melibatkan penghinaan atau kata-kata yang memalukan.

Penguatkuasaan dan Sokongan

• Jabatan Siasatan Jenayah Komersil (JSJK): Menyiasat kesalahan jenayah siber termasuk buli siber.
• CyberSecurity Malaysia: Menyediakan bantuan dan sokongan dalam menangani jenayah siber.
• Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (SKMM): Mengawasi dan menyiasat aduan berkaitan kandungan dalam talian yang menyalahi undang-undang.

Walaupun Malaysia belum mempunyai undang-undang khusus mengenai buli siber, perundangan sedia ada memberikan asas untuk mengambil tindakan terhadap kesalahan yang berkaitan dengan buli siber. Adalah penting untuk terus memperkasakan undang-undang dan kesedaran awam mengenai isu ini untuk melindungi mangsa dan mengekang pembuli siber.

Cara Mencegah Siber Buli

Untuk mencegah buli siber, langkah-langkah berikut boleh diambil:

Pendidikan dan Kesedaran:

Meningkatkan pengetahuan tentang buli siber di sekolah dan institusi pendidikan, termasuk cara mengenal pasti, melaporkan, dan mendapatkan bantuan. Pihak berkuasa dan agensi kerajaan juga harus mengadakan kempen untuk meningkatkan kesedaran.

Kempen Anti-Buli Siber:

Mengadakan kempen oleh kerajaan, NGO, dan organisasi masyarakat yang merangkumi ceramah, pertandingan, dan acara sosial. Kempen ini boleh dilakukan secara dalam talian, memanfaatkan media sosial untuk menyebarkan maklumat dan meningkatkan kesedaran mengenai buli siber.

Cara Mengatasi Buli Siber

Mengatasi buli siber memerlukan pendekatan yang menyeluruh dan bersepadu yang melibatkan pelbagai pihak. Berikut adalah langkah-langkah utama untuk menangani isu ini:

Jangan Melawan atau Hiraukan Pembuli:

Jangan cuba untuk membalas dendam atau melawan balik pembuli dalam talian. Lebih baik mengabaikan mesej atau komen yang tidak menyenangkan dan keluar dari bilik sembang jika perlu, untuk mengelakkan situasi menjadi semakin teruk.

Minta Bantuan dan Nasihat:

Hubungi orang dewasa yang dipercayai atau pihak berkuasa untuk mendapatkan nasihat dan sokongan. Mereka dapat memberikan panduan tentang langkah-langkah yang sesuai dan mengambil tindakan yang diperlukan.

Amalkan Adab dan Budi Bahasa:

Elakkan daripada terlibat dalam perbualan yang memalukan atau menghina orang lain dalam talian. Menjaga adab dan sopan santun dalam interaksi dalam talian dapat mengurangkan risiko menjadi mangsa buli siber dan membantu mengekalkan persekitaran digital yang positif.

Simpan Bukti:

Ambil tangkap layar atau simpan bukti lain mengenai mesej atau komen yang mengandungi gangguan. Bukti ini penting untuk laporan kepada pihak berkuasa atau untuk tindakan undang-undang jika diperlukan.

Jaga Kesihatan Mental:

Fokus pada aktiviti yang anda gemari dan pastikan kesejahteraan emosi anda tidak terjejas. Jangan biarkan buli siber merendahkan harga diri anda.

Dapatkan Bantuan Pakar Psikologi:

Jika anda merasa buli siber memberi kesan besar kepada kesihatan mental anda, jangan ragu untuk mendapatkan bantuan daripada kaunselor atau profesional kesihatan mental.

Beritahu Orang Dewasa yang Dipercayai:

Kongsikan pengalaman anda dengan ibu bapa, guru, atau orang dewasa lain yang anda percayai untuk mendapatkan sokongan dan bantuan dalam menangani situasi tersebut.

Lindungi Maklumat Peribadi Anda:

Jangan berkongsi maklumat peribadi seperti alamat, nombor telefon, atau kata laluan dengan orang yang tidak dikenali dalam talian. Pastikan tetapan privasi pada akaun media sosial anda adalah selamat.

Laporkan Buli Siber:

Gunakan mekanisme pelaporan yang disediakan oleh platform atau laman web tempat kejadian buli siber berlaku. Kebanyakan platform media sosial mempunyai sistem untuk melaporkan penyalahgunaan.

Minta Bantuan Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (SKMM):

Untuk kes buli siber yang lebih serius, hubungi MCMC melalui email [email protected]. Jika buli siber melibatkan ancaman fizikal, segera laporkan kepada pihak polis.

Jadilah Penegak Keadilan:

Jika anda melihat seseorang sedang dibuli secara dalam talian, pertahankan mereka atau laporkan kejadian tersebut kepada orang dewasa yang dipercayai atau pihak berkuasa. Mengambil tindakan proaktif dapat membantu mencipta komuniti dalam talian yang lebih selamat dan positif.

Langkah-langkah ini bertujuan untuk melindungi individu dari kesan buruk buli siber, memberikan sokongan yang diperlukan, dan mewujudkan persekitaran dalam talian yang lebih selamat.

Contoh Siber Buli

Berikut adalah contoh-contoh buli siber yang umum dan sering berlaku:

Menghantar Mesej Mengancam atau Menghina:

Menyebarkan mesej atau komen yang bersifat ancaman, penghinaan, atau perli melalui media sosial, aplikasi mesej, atau e-mel. Contohnya, seseorang menghantar mesej yang mengancam akan membahayakan mangsa atau mengejek mereka dengan kata-kata kasar.

Menyalahgunakan Akaun Orang Lain:

Menggunakan kata laluan atau nama pengguna orang lain untuk menyamar sebagai mereka, membuat posting yang memalukan atau merosakkan reputasi mereka. Ini termasuk mengakses akaun tanpa kebenaran untuk menyebarkan maklumat atau gambar yang memalukan.

Menghantar Foto atau Video Tanpa Kebenaran:

Berkongsi gambar atau video peribadi seseorang tanpa izin mereka, sering kali dengan tujuan untuk memalukan atau mengancam. Contohnya, seseorang yang menyebarkan gambar peribadi atau intim tanpa persetujuan.

Memuat Naik Komen atau Gambar Tidak Senonoh:

Memposkan komen atau gambar yang tidak sesuai atau memalukan di platform dalam talian. Ini termasuk komen yang menghina penampilan, personaliti, atau kebolehan seseorang.

Sexting:

Tindakan menghantar gambar, mesej, atau video berunsurkan seksual melalui telefon bimbit. Jika dilakukan tanpa persetujuan atau untuk tujuan yang memalukan, ia boleh menjadi bentuk buli siber.

Memulaukan Seseorang dari Kumpulan Dalam Talian:

Dengan sengaja mengecualikan seseorang daripada kumpulan chat, forum, atau aktiviti dalam talian. Ini boleh menyebabkan mangsa merasa terasing dan tidak diterima.

Menyebarkan Khabar Angin atau Fitnah:

Menyebarkan maklumat palsu atau cerita yang menyakitkan hati tentang seseorang di media sosial atau aplikasi pesanan dengan tujuan untuk merosakkan reputasi mereka.

Gangguan Berulang dalam Talian:

Menghantar mesej, komen, atau e-mel yang mengancam, menyakitkan hati, atau tidak diingini secara berulang kali kepada seseorang. Ini termasuk spam mesej atau komen yang bersifat gangguan.

Menyamar sebagai Orang Lain:

Menggunakan identiti orang lain untuk memalukan, menipu, atau merosakkan reputasi mereka. Ini termasuk membuat profil palsu atau meniru gaya komunikasi orang lain.

Kongsi Gambar atau Video Memalukan Tanpa Persetujuan:

Menyebarkan gambar atau video yang memalukan atau intim tentang seseorang tanpa persetujuan mereka. Ini termasuk memeras ugut atau mempermalukan mangsa melalui penyebaran bahan peribadi.

Pengasingan Sosial dalam Talian:

Dengan sengaja mengecualikan individu daripada aktiviti dalam talian, permainan, atau kumpulan sosial, menyebabkan mereka merasa terasing dan ditolak.

Contoh-contoh ini menggambarkan pelbagai bentuk buli siber yang boleh berlaku dan kesannya yang berbeza-beza kepada mangsa. Mengatasi dan mencegah buli siber memerlukan kesedaran dan tindakan aktif daripada semua pihak.

Kesan Buli Siber Terhadap Mangsa

Buli siber mempunyai pelbagai kesan yang mendalam dan berpanjangan terhadap mangsa, yang merangkumi aspek psikologi, fizikal, sosial, akademik, dan reputasi. Kesan ini boleh mempengaruhi kehidupan mangsa dengan cara yang serius, dan statistik terkini menunjukkan peningkatan dalam kes buli siber, yang menekankan betapa pentingnya untuk memahami dan menangani masalah ini.

1. Tekanan Psikologi dan Kesihatan Mental

• Kemurungan dan Kebimbangan: Buli siber boleh menyebabkan mangsa mengalami kemurungan dan kebimbangan yang mendalam. Perasaan terasing, ketidakberdayaan, dan rasa rendah diri boleh mempengaruhi kestabilan emosi mereka, dan dalam kes yang ekstrem, boleh mendorong kepada pemikiran atau tingkah laku bunuh diri.
• Krisis Harga Diri: Mangsa mungkin kehilangan keyakinan diri dan mengalami penurunan harga diri yang ketara akibat penghinaan atau kritikan berterusan yang diterima melalui platform dalam talian.

2. Gejala Fizikal

• Kesakitan Fizikal: Tekanan emosi yang berterusan akibat buli siber boleh menyebabkan gejala fizikal seperti sakit kepala, sakit perut, dan gangguan tidur. Mangsa mungkin juga kehilangan selera makan atau mengalami masalah dengan pola makan.
• Masalah Kesihatan Lain: Tekanan kronik boleh melemahkan sistem imun dan meningkatkan risiko penyakit. Masalah seperti keletihan berterusan atau gangguan pencernaan juga mungkin berlaku.

3. Kesan Sosial

• Pengasingan Sosial: Mangsa buli siber mungkin menarik diri daripada aktiviti sosial dan hubungan dengan orang lain. Mereka mungkin sukar untuk mempercayai orang lain dan berasa terasing, yang boleh mengganggu hubungan interpersonal mereka.
• Kesukaran Membina Hubungan Baru: Pengalaman buli siber boleh menyebabkan kesukaran dalam membina dan mengekalkan hubungan baru, menjadikan mereka lebih berhati-hati dan defensif dalam berinteraksi dengan orang lain.

4. Prestasi Akademik

• Kemerosotan Prestasi: Kesukaran untuk menumpukan perhatian di sekolah atau semasa belajar akibat buli siber boleh menyebabkan penurunan dalam prestasi akademik. Ketinggalan dalam pelajaran dan kekurangan motivasi juga mungkin berlaku.
• Ketidakhadiran: Mangsa buli siber mungkin cuba mengelak dari pergi ke sekolah atau tempat kerja untuk menghindari pembuli, yang boleh menjejaskan kehadiran mereka dan pencapaian akademik.

5. Reputasi dan Implikasi Jangka Panjang

• Kerosakan Reputasi: Penyebaran maklumat palsu, gambar memalukan, atau fitnah boleh merosakkan reputasi mangsa, baik dalam talian mahupun dalam kehidupan sebenar. Kerosakan ini boleh menjejaskan peluang pendidikan dan pekerjaan pada masa depan.
• Masalah Undang-undang: Tindakan buli siber boleh menyebabkan masalah undang-undang bagi pembuli, termasuk tindakan tatatertib di sekolah atau institusi, serta tindakan undang-undang terhadap mereka.

6. Trauma dan Masalah Emosi Berpanjangan

• Trauma Jangka Panjang: Pengalaman buli siber boleh meninggalkan kesan trauma yang berpanjangan, menyebabkan mangsa mengalami kilas balik, mimpi buruk, atau ketakutan berlebihan apabila berhadapan dengan situasi yang mengingatkan mereka tentang pengalaman buli.
• Masalah Kepercayaan: Kesukaran untuk mempercayai orang lain atau membina hubungan yang sihat boleh berterusan, walaupun selepas buli siber berakhir.

Kenaikan statistik buli siber di Malaysia, dari 326 kes pada 2021 kepada hampir 5,000 kes pada 2023, menandakan peningkatan yang membimbangkan dalam isu ini. Peningkatan ini menunjukkan betapa pentingnya untuk mengambil tindakan pencegahan dan memberikan sokongan kepada mangsa. Pencegahan dan pengurusan buli siber memerlukan pendekatan holistik, termasuk pendidikan, kesedaran, dan sokongan berterusan untuk memastikan kesejahteraan mangsa terjaga.

Punca Buli Siber Boleh Berlaku

Buli siber sering kali berakar umbi dari beberapa faktor yang mempengaruhi perilaku individu dalam talian. Berikut adalah beberapa punca utama yang menyumbang kepada buli siber:

Identiti Tidak Dikenali:

Anonymity dalam talian membolehkan individu bertindak tanpa rasa tanggungjawab atau akibat, yang boleh mengurangkan rasa empati dan meningkatkan kecenderungan untuk terlibat dalam tingkah laku memudaratkan.

Kurang Isyarat Sosial:

Kekurangan isyarat bukan lisan seperti nada suara dan ekspresi muka dalam komunikasi bertulis boleh menyebabkan mesej disalahtafsirkan, menjadikannya lebih mudah untuk pertengkaran dan konflik berkembang.

Rasa Kuasa dan Kawalan:

Buli siber boleh memberikan rasa kuasa dan kawalan kepada pembuli, terutamanya jika mereka merasa tidak berdaya dalam kehidupan sebenar, menjadikannya satu cara untuk meningkatkan harga diri mereka.

Tekanan Rakan Sebaya dan Norma Sosial:

Tekanan dari rakan sebaya atau norma kumpulan boleh mendorong individu untuk terlibat dalam buli siber, terutamanya jika tingkah laku tersebut dilihat sebagai diterima atau normal dalam kumpulan mereka.

Kurang Empati:

Jarak fizikal dan emosi dalam talian boleh mengurangkan keupayaan pembuli untuk memahami atau merasai kesan tindakan mereka terhadap mangsa, menjadikan mereka kurang peka terhadap kesakitan yang mereka timbulkan.

Pendedahan kepada Keganasan:

Pendedahan berterusan kepada kandungan ganas atau negatif dalam talian boleh menormalkan tingkah laku buli dan meningkatkan kecenderungan untuk mengulangi tingkah laku tersebut.

Kesukaran Mengawal Emosi:

Individu yang sukar mengawal emosi atau menyelesaikan masalah mungkin menggunakan buli siber sebagai cara untuk melepaskan kemarahan atau kekecewaan, menyalurkan emosi negatif mereka dengan cara yang agresif.

Masalah Kesihatan Mental dan Trauma:

Mereka yang mengalami masalah kesihatan mental atau trauma mungkin terlibat dalam buli siber sebagai cara untuk mengatasi kesusahan emosi, menjadikannya satu bentuk daya tindak terhadap pengalaman negatif dalam kehidupan mereka.

Mengenali punca-punca ini boleh membantu dalam merangka strategi pencegahan dan intervensi yang lebih berkesan untuk menangani buli siber dan mengurangkan kesan negatifnya terhadap mangsa.

Perbezaan Antara Buli Siber dan Buli Fizikal?

Buli siber dan buli fizikal adalah dua bentuk buli yang berbeza. Walaupun keduanya melibatkan tindakan yang sama, iaitu menyakiti orang lain, mereka mempunyai beberapa perbezaan utama.

Berikut adalah perbezaan antara buli siber dan buli fizikal:

Sesiapa sahaja berpotensi menjadi mangsa buli siber

Sesiapa sahaja berpotensi menjadi mangsa buli siber, tanpa mengira usia, jantina, latar belakang, atau status sosial. Namun, beberapa kumpulan mungkin lebih terdedah kepada risiko ini:

1. Remaja dan Orang Muda
   Kumpulan ini sering menjadi sasaran buli siber kerana penggunaan aktif media sosial dan platform dalam talian.
2. Individu yang “Berbeza”
   Mereka yang dianggap berbeza dari norma sosial, seperti individu LGBTQ+, mereka dengan ketidakupayaan, atau dari kumpulan etnik dan agama minoriti, sering kali lebih mudah menjadi sasaran.
3. Pelajar dengan Ciri Berbeza
   Pelajar yang dianggap terlalu pandai, kurang pandai, atau mempunyai minat yang berbeza daripada rakan sebaya mungkin menjadi sasaran buli siber.
4. Individu yang Terpencil Secara Sosial
   Mereka yang kurang mempunyai sokongan sosial atau menghadapi kesukaran dalam membina hubungan sosial mungkin lebih terdedah kepada buli siber.
5. Mangsa Buli Fizikal
   Mereka yang telah mengalami buli fizikal mungkin juga menjadi sasaran buli siber kerana pembuli boleh meneruskan penganiayaan secara dalam talian.
6. Individu Aktif dalam Talian
   Mereka yang berkongsi banyak maklumat peribadi dalam talian atau terlibat secara aktif dalam aktiviti dalam talian mungkin lebih terdedah kepada buli siber.
7. Selebriti dan Tokoh Awam
   Individu yang terkenal atau mempunyai pengaruh sering kali menjadi sasaran buli siber dan gangguan dalam talian.

Penting untuk semua orang yang mengalami buli siber mendapatkan sokongan dan bantuan. Membina persekitaran dalam talian yang selamat dan inklusif adalah kunci untuk memastikan semua orang dilayan dengan hormat dan bermaruah.

Peranan Komuniti dalam Menangani Masalah Buli Siber

Komuniti memegang peranan penting dalam menangani isu buli siber, dan setiap ahli komuniti mempunyai tanggungjawab dalam usaha ini. Berikut adalah beberapa peranan yang boleh dimainkan oleh pelbagai pihak dalam komuniti untuk memerangi buli siber:

Peranan Ibu Bapa

• Pendidikan dan Kesedaran: Ibu bapa perlu mendidik anak-anak tentang bahaya buli siber dan cara mengelakkan serta menghadapinya.
• Pemantauan Aktiviti: Memantau penggunaan media sosial anak-anak untuk memastikan mereka tidak terlibat dalam atau menjadi mangsa buli siber.
• Sokongan Emosi: Menyediakan sokongan emosi dan mendengar masalah anak-anak jika mereka mengalami buli siber.

Peranan Institusi Pendidikan

• Pendidikan Buli Siber: Menyediakan program pendidikan yang membincangkan bahaya buli siber, cara untuk mengenal pasti dan melaporkannya, serta langkah-langkah pencegahan.
• Pemantauan: Memantau aktiviti pelajar dalam talian untuk mengesan sebarang kes buli siber dan mengambil tindakan yang sesuai.
• Sokongan Pelajar: Memberikan sokongan emosi dan kaunseling kepada pelajar yang menjadi mangsa buli siber.

Peranan Media Sosial

• Kesedaran dan Pendidikan: Meningkatkan kesedaran tentang buli siber dan menyediakan maklumat tentang cara mengatasinya melalui platform mereka.
• Pemantauan Kandungan: Mengawasi kandungan yang dihasilkan oleh pengguna untuk mencegah penyebaran bahan yang memudaratkan.
• Sokongan Pengguna: Menyediakan saluran bantuan dan sokongan untuk pengguna yang menjadi mangsa buli siber, serta menguatkuasakan dasar-dasar untuk menangani tingkah laku yang tidak wajar.

Peranan Komuniti Secara Umum

• Menyokong Mangsa: Menawarkan sokongan kepada mangsa buli siber dengan cara mendengar, memberikan dorongan, dan menggalakkan mereka untuk melaporkan kejadian tersebut.
• Mewujudkan Kesedaran: Mengadakan kempen kesedaran di peringkat komuniti tentang kesan dan pencegahan buli siber.
• Menggalakkan Perbincangan: Membuka ruang untuk perbincangan mengenai buli siber dan cara mengatasinya di dalam komuniti, sekolah, dan tempat kerja.

Peranan Individu

• Tindakan Proaktif: Mengambil tindakan jika menyaksikan buli siber dengan melaporkannya kepada pihak berkuasa atau platform media sosial.
• Mengamalkan Etika Dalam Talian: Mempraktikkan etika yang baik dalam talian dengan tidak terlibat dalam atau menyokong tingkah laku buli.

Dengan kerjasama antara ibu bapa, institusi pendidikan, media sosial, dan komuniti, kita boleh mencipta persekitaran yang lebih selamat dan positif untuk semua pengguna dalam talian.

Cara Untuk meningkatkan keselamatan siber

Untuk meningkatkan keselamatan siber dan mengurangkan risiko buli siber, anda boleh mengambil langkah-langkah berikut:

1. Tetapkan Tetapan Privasi

• Ubah Tetapan Privasi: Pastikan tetapan privasi anda di media sosial dan aplikasi dalam talian ditetapkan untuk mengehadkan akses kepada maklumat peribadi anda. Pilih untuk hanya berkongsi maklumat dengan rakan atau pengikut yang dikenal pasti.
• Kawal Perkongsian Maklumat: Hadkan perkongsian lokasi dan elakkan daripada mengizinkan orang lain menandakan anda dalam foto atau siaran tanpa kebenaran.

2. Elakkan Berkongsi Maklumat Peribadi

• Jangan Kongsi Maklumat Sensitif: Elakkan daripada berkongsi maklumat peribadi seperti alamat rumah, nombor telefon, atau butiran kewangan di platform yang tidak dipercayai atau dengan orang yang tidak dikenali.
• Gunakan Saluran Selamat: Jika perlu berkongsi maklumat, pastikan saluran yang digunakan adalah selamat dan penerima adalah pihak yang dipercayai.

3. Gunakan Kata Laluan Kukuh

• Cipta Kata Laluan Unik: Gunakan kata laluan yang kuat dan unik untuk setiap akaun dalam talian. Elakkan menggunakan kata laluan yang mudah diteka atau sama untuk beberapa akaun.
• Aktifkan Pengesahan Dua Faktor: Mengaktifkan pengesahan dua faktor (2FA) menambah lapisan keselamatan tambahan kepada akaun anda.

4. Berhati-hati Dengan Permintaan Persahabatan atau Mesej

• Semak Profil: Semak dengan teliti profil individu yang menghantar permintaan persahabatan atau mesej sebelum menerimanya.
• Elakkan Interaksi Dengan Mesej Mencurigakan: Jangan balas mesej yang mencurigakan dan laporkan sebarang tingkah laku yang tidak wajar kepada pentadbir platform.

5. Laporkan dan Sekat Pembuli

• Laporkan Perbuatan Buli: Laporkan tingkah laku buli kepada pentadbir platform atau laman web. Ini boleh membantu mengekang tingkah laku pembuli dan melindungi pengguna lain.
• Gunakan Ciri Penyekatan: Sekat pembuli dari menghubungi anda lagi untuk mengurangkan kesan negatif terhadap kesejahteraan anda.

6. Simpan Bukti

• Ambil Tangkapan Skrin: Simpan tangkapan skrin atau salinan mesej, komen, atau siaran yang mengandungi buli siber.
• Rekodkan Maklumat: Simpan rekod tarikh, masa, dan konteks kejadian buli untuk rujukan jika perlu melaporkan kepada pihak berkuasa atau platform.

7. Jangan Bertindak Balas

• Elakkan Bertindak Balas: Jangan bertindak balas terhadap pembuli, kerana ini boleh memburukkan keadaan. Abaikan mereka dan cari sokongan dari pihak lain jika perlu.

8. Tingkatkan Kesedaran

• Didik Diri dan Orang Lain: Pelajari lebih lanjut tentang tanda-tanda buli siber dan langkah pencegahan. Sertai kempen kesedaran dan kongsikan pengetahuan dengan rakan-rakan dan keluarga.
• Promosikan Tingkah Laku Positif: Galakkan interaksi dalam talian yang positif dan saling menghormati di kalangan komuniti anda.

9. Dapatkan Sokongan

• Berbincang Dengan Rakan dan Keluarga: Kongsikan pengalaman anda dengan rakan-rakan atau ahli keluarga untuk mendapatkan sokongan moral.
• Dapatkan Bantuan Profesional: Jika buli siber menyebabkan tekanan emosi yang besar, pertimbangkan untuk mendapatkan bantuan daripada kaunselor atau pakar kesihatan mental.

Dengan mengambil langkah-langkah ini, anda dapat melindungi diri anda daripada buli siber dan menyokong usaha untuk mencipta persekitaran dalam talian yang lebih selamat dan positif.

Jika anda menjadi mangsa buli siber

1. Berbincang dengan ibu bapa, kaunselor sekolah, atau guru anda.
2. Simpan semua e-mel, mesej, atau imej yang berkaitan sebagai bukti.
3. Elakkan membalas mesej teks atau e-mel yang bersifat buli.

Kesimpulan

Buli siber di Malaysia kini dikategorikan sebagai kesalahan yang boleh dikenakan tindakan undang-undang, walaupun tiada undang-undang khusus yang mengatur secara langsung. Perbuatan buli siber bertentangan dengan beberapa undang-undang sedia ada, namun keberkesanannya dalam menangani isu ini sering dipertikai.

Ketua Wanita Muda Parti Bangsa Malaysia (PBM), Muniraa Abu Bakar, telah menekankan bahawa undang-undang sedia ada tidak mencukupi untuk menangani buli siber secara efektif. Beliau mencadangkan agar Malaysia mempertimbangkan untuk memperkenalkan undang-undang khas yang dapat memberikan penegasan lebih tegas terhadap kesalahan buli siber. Muniraa mencadangkan agar kerajaan merujuk kepada Akta Perlindungan Daripada Gangguan (POHA) Singapura, yang menjadikan buli siber, pengintipan, dan gangguan dalam talian sebagai jenayah yang boleh dihukum.

Selain itu, Lt Kol (B) Mustaffa Ahmad, Naib Presiden Kanan di Bahagian Outreach dan Pembangunan Kapasiti Cybersecurity Malaysia, memaklumkan bahawa Malaysia sedang dalam proses menyediakan draf undang-undang khusus untuk menangani buli siber. Ini menunjukkan usaha berterusan untuk memperkemaskan rangka perundangan dan memastikan perlindungan yang lebih baik terhadap mangsa buli siber.

Secara keseluruhannya, walaupun undang-undang sedia ada seperti Akta Komunikasi dan Multimedia 1998, Akta Fitnah 1957, dan Kanun Keseksaan boleh digunakan untuk menangani buli siber, terdapat desakan untuk penambahbaikan dan pengenalan undang-undang yang lebih khusus dan jelas. Ini bertujuan untuk memastikan tindakan tegas terhadap pelaku buli siber dan memberikan perlindungan yang lebih komprehensif kepada mangsa.